Chứng khoán đang có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với nhiều nhà đầu tư cá nhân và tổ chức trong và ngoài nước. Tự doanh chứng khoán là hoạt động kinh doanh chứng khoán được pháp luật quy định rõ ràng. Bạn đang quan tâm và chưa hiểu tự doanh là gì? Những chia sẻ dưới đây sẽ làm rõ hơn về nghiệp vụ tự doanh chứng khoán.
Tự doanh chứng khoán là gì?
Là hoạt động kinh doanh của công ty môi giới chứng khoán trên thị trường. Theo Luật Chứng khoán 2006 sửa đổi bổ sung năm 2010, kinh doanh chứng khoán là việc công ty môi giới mua, bán chứng khoán cho chính mình.
Giao dịch sở hữu của công ty chứng khoán được thực hiện trên sở giao dịch chứng khoán hoặc thị trường tự do thông qua cơ chế mua và bán. Chứng khoán được thể hiện dưới các hình thức sau: chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc chứng chỉ điện tử. Hiện nay, do chứng khoán phái sinh chưa phát triển hoàn thiện nên hoạt động tự doanh chủ yếu xoay quanh các sản phẩm chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ.
Xem thêm: Sự khác biệt của chứng khoán nợ và chứng khoán vốn như thế nào?
Các đặc điểm nổi bật
Tự doanh chứng khoán là hoạt động kinh doanh chứng khoán dựa trên nguồn vốn tự có của công ty. Đặc điểm của hoạt động kinh doanh tự doanh như sau:
- Các công ty giao dịch chứng khoán thay cho khách hàng và nhà đầu tư.
- Thu nhập tự kinh doanh đến từ hoa hồng và phí. Đồng thời, công ty kinh doanh chứng khoán được hưởng 100% lợi nhuận từ hoạt động đầu tư.
- Giao dịch độc quyền có bản chất đầu cơ, thực hiện các khoản đầu tư phức tạp vào nhiều công cụ phái sinh khác nhau.
Mục đích của tự doanh chứng khoán là gì?
Công ty môi giới thực hiện hoạt động tự doanh chứng khoán nhằm các mục đích sau:
- Mang lại thu nhập từ kinh doanh chênh lệch giá cho chính công ty: Vì công ty chứng khoán là tổ chức chuyên nghiệp nên có nhiều lợi thế về nguồn lực và quỹ so với các nhà đầu tư cá nhân. Giao dịch tự phục vụ mang lại lợi nhuận khổng lồ cho các công ty môi giới. Tuy nhiên, trong nước vẫn có những quy định và điều kiện bắt buộc riêng đối với hoạt động tự doanh nhằm ngăn chặn các công ty môi giới thao túng thị trường.
- Lập quỹ dự trữ để đảm bảo khả năng cung ứng cho thị trường: nhiệm vụ của công ty chứng khoán là đảm bảo tính thanh khoản của thị trường. Vì vậy, công ty cần tính toán và cân đối mua dự trữ hàng tồn kho để đảm bảo khả năng cung ứng nhu cầu cần thiết.
- Điều tiết thị trường chứng khoán, trong trường hợp có biến động giá: Hiệp hội ngành chứng khoán sẽ là đơn vị liên hệ với các công ty môi giới chứng khoán. Phân tích thảo luận đưa ra chiến lược điều chỉnh chứng khoán trên thị trường để ngăn chặn những biến động giá xấu.
Loại hình tự doanh chứng khoán
Tự doanh chứng khoán được thực hiện bởi các công ty môi giới với các mục đích và chiến lược khác nhau. Chia chứng khoán tự doanh thành 6 loại:
- Nguồn vốn đầu tư cho hoạt động nhượng quyền: Tất cả các doanh nghiệp đều cần dự trữ một lượng tiền mặt nhất định để cung cấp dịch vụ cho các nhu cầu khác nhau. Ngoài tiền mặt, doanh nghiệp có thể tích trữ lợi nhuận dưới dạng tiền gửi ngân hàng hoặc chứng khoán ngắn hạn có tính thanh khoản cao. Sử dụng dự trữ nhàn rỗi một cách khôn ngoan để kiếm lợi nhuận.
- Giao dịch chênh lệch giá: Các công ty môi giới tham gia vào hoạt động đầu tư ngắn hạn có lợi này, mua thấp và bán cao để tận dụng lợi thế của chênh lệch giá.
- Tự doanh đầu cơ: Là phương thức giao dịch mà công ty chứng khoán chấp nhận rủi ro về giá chứng khoán để kiếm lời. Các doanh nghiệp mua chứng khoán với số lượng lớn ở mức giá thấp và bán chúng với giá cao hơn trong tương lai. Kiếm lợi nhuận từ các hoạt động đầu cơ từ sự biến động mạnh của giá cổ phiếu.
- Chiến dịch bảo hiểm rủi ro đầu tư: Mục đích của chiến dịch này là ngăn chặn những biến động bất thường về giá chứng khoán. Các công ty sẽ sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro: kỳ hạn, hoán đổi, quyền chọn… để loại bỏ rủi ro trong nhiều hoạt động đầu tư khác.
- Hoạt động tạo doanh thị trường tự vận hành: Hoạt động này có đặc điểm là công ty chứng khoán chấp nhận rủi ro nhất định và nắm giữ chứng khoán mới trong một số lượng và thời gian nhất định. Mục đích là để tạo điều kiện thuận lợi và tạo ra một thị trường để giao dịch các loại chứng khoán đó. Các công ty chứng khoán đóng vai trò là nhà tạo lập thị trường, thường xuyên niêm yết giá mua bán để kích thích các nhà đầu tư khác.
- Giao dịch độc quyền: Với mục đích thao túng hoặc kiểm soát tổ chức phát hành. Yêu cầu để thực hiện hoạt động này là tiềm lực kinh tế đủ mạnh và nhân sự có trình độ cao để kiểm soát lợi nhuận của tổ chức. Chiến dịch thường được thực hiện với các doanh nghiệp không có lợi nhuận nhưng có tiềm năng phát triển hoặc bán lại cho các đối tác trên thị trường.
Các yêu cầu và quy định
Không phải tất cả các nhà môi giới chứng khoán đều được phép tiến hành giao dịch độc quyền. Pháp luật và Ủy ban chứng khoán Nhà nước có quy định riêng về giao dịch chứng khoán, cụ thể như sau:
- Yêu cầu tách biệt quản lý: Công ty môi giới chứng khoán vừa kinh doanh môi giới vừa kinh doanh tự doanh chứng khoán phải quy định riêng hai hoạt động này. Việc tách bạch liên quan đến: quy trình nghiệp vụ, con người, tài sản, vốn từng loại.
- Khách hàng là trên hết: Công ty kinh doanh chứng khoán cần đặt lợi ích của khách hàng lên hàng đầu để đảm bảo tính công bằng khi kinh doanh. Đơn đặt hàng của khách hàng cần được xử lý trước đơn đặt hàng của công ty.
- Ổn định giá thị trường chứng khoán: Theo luật, mục đích của hoạt động tự doanh là nhằm ổn định giá chứng khoán trên thị trường.
- Các sự kiện sở hữu tạo tính thanh khoản trên thị trường: đối với chứng khoán mới chưa được giao dịch trên thị trường. Hoạt động tự doanh tạo ra thanh khoản và nhu cầu giao dịch trên thị trường thứ cấp.
Hình thức giao dịch tự doanh chứng khoán
Có hai loại giao dịch chính trong hoạt động tự doanh chứng khoán, đó là:
- Giao dịch trực tiếp: Là giao dịch giữa hai công ty chứng khoán hoặc thông qua thỏa thuận với khách hàng/nhà đầu tư. Hình thức này áp dụng cho chứng khoán niêm yết trên thị trường tự do.
- Giao dịch gián tiếp: Là công ty môi giới chứng khoán đặt lệnh giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán với tư cách là khách hàng, nhà đầu tư.
Quy định pháp luật
Hoạt động tự doanh chứng khoán được pháp luật và nhà nước quy định chặt chẽ. Các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động tự doanh như sau:
Quy định vốn pháp định của công ty
Vốn điều lệ đối với doanh nghiệp để thực hiện giao dịch chứng khoán là 100 tỷ đồng. Áp dụng đối với tất cả các công ty chứng khoán 100% vốn Việt Nam hoặc vốn đầu tư nước ngoài hoặc chi nhánh công ty nước ngoài tại Việt Nam quy định tại Điều 18 Khoản 1 điểm b Nghị định số 14/2007/NĐ-CP.
Quy định liên quan đến tài khoản
Theo văn bản số 2327/UBCK-PTTT của UBCKNN hướng dẫn thi hành số 74/2011/TT-BTC quy định: “Công ty chứng khoán chỉ được mở tài khoản giao dịch tự doanh tại đơn vị và không được mở bất kỳ tài khoản nào tại các công ty môi giới chứng khoán khác”.
Quy định về các hoạt động
Theo Điều 22 Thông tư 121/TT-BTC, hoạt động tự doanh chứng khoán cần đảm bảo các quy định cụ thể sau:
- Sau khi ưu tiên khách hàng, công ty cần có đủ tiền hoặc chứng khoán để thực hiện các lệnh giao dịch của mình.
- Việc tự doanh nên được thực hiện dưới danh nghĩa của chính công ty môi giới, không phải dưới danh nghĩa của bên thứ ba và không để người khác sử dụng tài khoản tự doanh của bạn.
- Các tình huống không thuộc hoạt động tự doanh: mua bán cổ phiếu của chính mình, sửa lỗi mua bán chứng khoán do lỗi giao dịch.
- Công ty chứng khoán cần ưu tiên cho khách hàng giao dịch. Đồng thời, tiết lộ cho khách hàng biết mình là đối tác trong giao dịch đã thỏa thuận.
- Lệnh mua chứng khoán của khách hàng ảnh hưởng đến giá của mã cổ phiếu đó. Yêu cầu các công ty không mua hoặc bán cùng loại chứng khoán hoặc tiết lộ thông tin cho bên thứ ba.
- Nếu khách hàng đặt lệnh giới hạn, công ty không được mua hoặc bán cùng chiều với chứng khoán đó, với giá bằng hoặc tốt hơn giá nhà đầu tư chào bán trước khi lệnh của khách hàng được thực hiện
Kết luận
Mỗi doanh nghiệp có chiến lược đầu tư chứng khoán riêng, thực hiện giao dịch tự doanh trên cơ sở quy định của pháp luật. Hi vọng những chia sẻ trên về tự doanh chứng khoán có thể giúp bạn đọc hiểu rõ về thuật ngữ này.
